یازار :
+0 به یه ن
قزاقها از ترك تباران آسیای مركزی هستند. از زمان باستان این منطقه تحت تسلط قبایل
دامپرور كوچروی ترك بوده و دامپروری تنها فعالیت اقتصادی ممكن در استپهای این منطقه
بودهاست. قزاقها از مخلوطی از قبایل ترك در اواسط قرن اول میلادی به وجود آمدند و
خاننشینهایی به شیوهی ساكنان دره رود چو تشكیل دادند كه علیرغم وسعت منطقه،
فرهنگ و زبانیكسانی داشتند.
دین باستانی قزاقها تنگریسم Tengrinism یك دین تثلیثی بودهاست. الهه اصلی و بزرگترتنگری Tengri الهه آسمان و مظهر جنس نر، الهه ژرسو Jersu الهه زمین و آب و مظهر جنس
ماده و اومای Umai الهه زایندگی و محافظ زنان هنگام زایمان بودهاست. درقرن ۱۰ میلادی
بیشتر ساكنان یكجانشین قزاقستان امروزی مسلمان شدند، البته عناصری از دین باستانی
خود را با اسلام مخلوط كردند.
در بین قزاقها هم مثل سایر مناطق آسیای میانه سنتها شفاهی بوده و فقط مسلمانان
آموزش دیده در مراكز مذهبی سواد داشتهاند.(مانند ابونصر ترخان بن توقلق فارابی كه در
جنوب قزاقستان در شهر فاراب به دنیا آمد وی از بزرگترین موسیقیدانان جهان می باشد.)
طبیعی است كه در چنین بستر اجتماعیای موسیقی نقش بسیار بزرگتری ایفا میكند.
برای قزاقها موسیقی در قلب اجتماع قرار داردو فرایندی را ممكن میكند كه طی آن
سنن اجتماعی حفظ و منتقل میشوند.
امروزه در قزاقستان گونههای مختلف موسیقی با نوعی همزیستی حضور دارند. در
قزاقستان امروز اركستر سازهای سنتی قورمان قاضی (كه به نام آهنگساز و نوازندهی
بزرگ ساز دومبرا نامگذاری شده) اركستر فیلارمونیك قزاقستان٬ اپرای ملی قزاقستان و
اركستر مجلسی فعالیت میكنند.
موسیقی سنتی:
آنچه در زیر میآید معرفی موسیقی سنتی قزاقستان است كه باید آنرا از آنچه میتوان
«سنتیگرایی» نامید متمایز كرد. امروزه در نهادهای آكادمیك موسیقی سنتی قزاقستان
تدریس میشود و آهنگسازان سعی در حفظ حال و هوای موسیقی قدیمیشان هستند.
در موسیقی سنتی قزاقستان هر دو ژانر سازی و آوازی حضور دارند.
گونههای آوازی عبارتند از:
- ترانههای محلی اولنگ (Folk Songs)
- حماسههای شفاهی ژیرایو (The Oral Epic tradition)یاzhyraulyq
- سنت شاعران بداههپرداز آقندیق (The Poet-Improviser Tradition)یاaqyndyq
- ترانههای تغزلی انشلیق(The Lyric Song Tradition) یاanshilik
بخش مهمی از این سنت شفاهی بر پایه سنت استاد و شاگردی استوار است كه از
ارزش اجتماعی بالایی برخوردار است.
ترانههای محلی:
این ترانهها عموماً توسط زنان و بدون همراهی ساز خوانده میشوند. هر مراسم جمعی
مثل عروسیها یا تدفینها و عزاداریها، ترانهها و آوازهای مخصوصی دارد. مثلاً در یك
جشن عروسی مراحل مختلف مثل ورود عروس، رونمایی و ورود زوج به حجله عروسی
آهنگها و ترانههای جداگانه دارند. در مورد مراسم سوگواری نیز اعلام فوت یك فرد، تدفین
و مراسم یادبود نیز آوازهای مخصوصی دارند؛ همینطور دعاها و مراسم مذهبی ماه رمضان
كه البته به عنوان یك گونه طبقهبندی نمیشوند ولی تعاریف و كاركردهای خود را دارند. زنان،
ترانههای دیگری را نیز اجرا میكنند با نام قارا اولنگ( Qara Oleng simple songs) كه شامل
اشعار چهار مصرعی است و قابل مقایسه با گونهی آوازی فلك درنواحی همسایه است.
حماسههای شفاهی:
داستانهای حماسی شفاهی نقش مهمی در حیات اجتماعی و تاریخی گروههای قبیلهای
قزاق دارد. در بین قبایل مختلف تعدادی حماسهی فراگیر و عمومی مثل كور اوغلو "Kor-ogly"
و آلپامیش "Alpamysh" و "Yedige" میباشدعلاوه بر این هر قبیله داستانها و حماسههای
مخصوص به خود را نیز دارا ست كه روایتگر تاریخ و سرگذشت آن قبیله است.
مانند داستانهای حماسی آدای خان جد بزرگ قزاقهای ایرانی و استان مانقستایو قزاقستان
و یا داستان عشقی آق بوبك كه مخصوص طایفه آدای می باشد.
گروه دیگر داستانهای عاشقانه بلندی هستند كه عموما یا به اسم قهرمان داستان مثل
قز ژیبك"Qyz-Zhibek" و سولو شاش "Sulu-shash" و "Maqralqyz" و یا به نام معشوق او مثل
كوزی كورپش و بایان سولو "Qozy korpesh-Bayan suslu" نامگذاری میشوند. در لابلای این
داستانها آوازهای دیگری نیز وجود دارند كه در نظر اول ممكن است به داستان مربوط نباشند
ولی در مجموع آن داستان اصلی را شكل میدهند.
این داستانها توسط یك راوی ژیرایو (Zhyrau) و با همراهی ساز دومبرا(Dombra) اجرا
میشوند. حماسهها معمولاً سه بخش دارند: مقدمه باستایو(bastau)، بخش اصلی كه
به صورت ریتمیك اجرا میشود(uzynsenva) و خاتمه(qairma) كه صرفاً سازی است.
كاركرد عمومی حماسهها و راویان آنها بیش از سرگرمی است. حماسهها ناقل حافظه
تاریخی و اصولاً خلاقیت قبایل هستند. در مورد عموم موسیقیدانها به طور عام و راویان
حماسهها به طور خاص نگرشی ماورائی وجود دارد؛ بدین صورت كه راوی، شاعر یا نوازنده
توسط روح یك استاد قدیمی در رویا آموزش داده میشود و او داستانها را از او فرا میگیرد.
سنت شاعران بداههپرداز:
شاعربداههپرداز آقندیق(aqyndyq) فردی است كه در مسابقات مشاعره مانندآیتس
(aitys) شركت میكند. دو یا چند رقیب به ترتیب اشعاری را سروده و با ساز اجرا میكنند.
این مجالس مشاعره(aity) در مكانهای عمومی، در تعطیلات و جشنها برگزار میشود
و گاه تمام روز و گاهی حتی شب به درازا میانجامد. همانند راویان داستانهای حماسی،
این شاعران بداههپرداز(aqyndar) نیز توان خود را از ارواح شاعران پیشین گرفته و توسط
آنان حمایت میشوند.
Aitys میتواند بین زن و مرد جوان برگزار شود و یا میتواند موضوع معین مثل موضوعات
مذهبی یا صورت طرح معما داشته باشد. در یك aitys دو حریف نباید از یك قبیله یا طایفه
باشند. حضار به طور فعال به تشویق طرف خودی و مخالفت با حریف میپردازند و مسابقه
دهنده میتواند در اشعار خود حریف را با الفاظ بیادبانه یا تحقیرآمیز (درصورت لزوم!) خطاب كند.
ادامه دارد...
منابع:
1)The Garland encyclopedia of world music vol۶
2)From Folklore to Soviet National Culture - The Process of Formation of "Kazak National Music"
Atlas of plucked instruments
3)iras.ir
آرديني اوخو
آچار سؤزلر :
قزاقستان,
موسیقی,
تاریخ,
یازار :
+0 به یه ن
منبع:یوامیز(شونكاربئی)
http://yuvamiz.blogfa.com/post/14
سیاه : متن اصلی به تركی قزاقی
سبز : ترجمه به تركی آذربایجانی
قرمز : ترجمه به فارسی
آلتین كون آسپانی (آلتین گون آسمانی) - (آسمان خورشید زرینش)
آلتین دن دالاسی (آلتین دن چؤللری) - (دشتهای دانه زرینش)
ائرلیكتین داستانی (ارلیكدن داستانی) - (از مردانگی داستانش)
ائلیمه قاراشی! (ائلیمه بیر باخ!) - (نگاهی به مردمم كن !)
ائژئلدن ائر دئگئن (ازلدن اره ن دییه ن) - (از ازل مرد نام گیرنده)
دانقیمیز شیقتی قوی (دانیمیز شاخدی قوی) - (بگذار پگاهمان برافروخت)
نامیسین بئرمئگئن (نامیسین وئرمه یه ن) - (حافظ ناموس خود)
قازاغیم میقتی قوی! (قازاغیم میخدی قوی!) - (بگذار قزاقم استوار شد !)
قاییرماسی (قایتارماسی) - (برگردان) :
مئنینگ ائلیم، مئنینگ ائلیم (منیم ائلیم، منیم ائلیم) - (مردم من، مردم من)
گولینگ بولیپ ائگیلئمین (گولون اولوپ اكیله م) - (گل تو شده و كاشته شوم)
ژیرینگ بولیپ تؤگیلئمین، ائلیم! (جارین اولوپ تؤكوله م، ائلیم!) - (آوای تو شده و پخش شوم، مردم من!)
تووغان ژئریم مئنینگ - قازاقیستانیم! (دوغان یئریم منیم - قازاغیستانیم!) - (سرزمین زاینده ی من،
قزاقستانم!)
اورپاققا ژول آشقان (اوروغا یول آچان) - (راهگشا برای نسلها)
كئنگ بایتاق ژئریم بار (گئن بایداق یئریم وار) - (سرزمین گسترده ای دارم)
بیرلیگی ژاراسقان (بیرلیگی یاراشان) - (همبستگیش برازنده)
ته وئلسیز ائلیم بار (آزاد ائلیم وار) - (مردم آزادی دارم)
قارسی آلغان واقیتتی (قارشی آلان واقتی) - (به هنگام استقبال)
مئنگیلیك دوسیندای (منگیلیك(ابدی) دوستلایار) - (مانند دوستی ابدی رفتار می كند)
بیزدینگ ائل باقیتتی (بیزیم ائل سؤوونجكدیر) - (مردم ما خوشحال اند)
بیزدین ائل اوسیندای! (بیزیم ائل او جوردور!) - (كشور ما آنگونه است!)
قاییرماسی (قایتارماسی) - (برگردان) :
مئنینگ ائلیم، مئنینگ ائلیم (منیم ائلیم، منیم ائلیم) - (مردم من، مردم من)
گولینگ بولیپ ائگیلئمین (گولون اولوپ اكیله م) - (گل تو شده و كاشته شوم)
ژیرینگ بولیپ تؤگیلئمین، ائلیم! (جارین اولوپ تؤكوله م، ائلیم!) - (آوای تو شده و پخش شوم، مردم من!)
تووغان ژئریم مئنینگ - قازاقیستانیم! (دوغان یئریم منیم - قازاغیستانیم!) - (سرزمین زاینده ی من،
قزاقستانم!)
قاییرماسی (قایتارماسی) - (برگردان) :
مئنینگ ائلیم، مئنینگ ائلیم (منیم ائلیم، منیم ائلیم) - (مردم من، مردم من)
گولینگ بولیپ ائگیلئمین (گولون اولوپ اكیله م) - (گل تو شده و كاشته شوم)
ژیرینگ بولیپ تؤگیلئمین، ائلیم! (جارین اولوپ تؤكوله م، ائلیم!) - (آوای تو شده و پخش شوم، مردم من!)
تووغان ژئریم مئنینگ - قازاقیستانیم! (دوغان یئریم منیم - قازاغیستانیم!) - (سرزمین زاینده ی من،
قزاقستانم!)
آرديني اوخو
آچار سؤزلر :
قزاقستان,