تركشناسی2

مسجد حیدر در باکو رو به اتمام می باشد.

الهام علی یف رئیس جمهور آذربایجان ضمن بازدید از مسجد حیدر در باکو که ساخت آن ۲ سال پیش آغاز گردید، در مورد ساخت و تاریخ اتمام آن کسب اطلاعات نمود.

این مسجد که ساخت آن در سال ۲۰۱۲ آغاز شده و هزینه ای در حدود ۱۳ میلیون دلار را در داشته است، از ظرفیت پذیرش ۴۲۰۰ تن برخوردار می باشد.

مسجد حیدر، دارای ۴ مناره به طول ۷۲ متر می باشد

منبع:تبریز ویكی لینكلر

http://tabrizlinks.mihanblog.com/post/779

اینجا مسجد و محوطه میدانی است كه روزگاری بزرگترین میدان تاریخی و حكومتی ایران و جهان، كه حداقل دو برابر میدان نخجیوان (نقش جهان) اصفهان بوده است.

بازار شتربان - دوه چی سابق تبریز
دو هفته قبل بنده رفتم اینجا از نزدیك دیدم

پادشاه حسن كبیر اوزون حسن آق‌قویونلو (۱۴۲۳-۱۴۷۸) یكی از مقتدرترین سلاطین سلسله آق قویونلو بود كه به ایران، عراق و شرق آناتولی بیست و پنج سال حكومت كرد. وی پدر بزرگ شاه اسماعیل اول از طرف مادری بود.

اوزون حسن به رسم دیگر رهبران آق‌قویونلو با تئودورا دختر امپراتور ژان چهارم، امپراتور ترابوزان، ازدواج كرد. اوزون حسن همچنین خواهرش، خدیجه بگم را به عقد ازدواج شیخ جنید، سركرده جسور طریقت صفوی در اردبیل، درآورد.

بعدها اوزون حسن، دخترش، حلیمه (مارتا) را به عقد خواهر زاده‌اش، حیدر درآورد كه حاصل این ازدواج اسماعیل، نخستین پادشاه صفوی بود

اوزون حسن با پیروزی غیرمنتظره بر جهانشاه كبیر (پادشاه قره قویونلوها - مقبره در مسجد كبود تبریز) در كانون صحنه تاریخ ایران قرار گرفت. او همچنین هم مرز تیموریان گردید.
اوزون حسن پایتختش را از دیاربكر به تبریز منتقل كرد. او با این انتخاب اقامتگاهی را برگزید كه به طور سنتی پایتخت قراقویونلوها و مركز عملیاتی ایلخانان و بازماندگانشان آل جلایر بود.
پس از اضمحلال قراقویونلوها و فتح ایران، نه تنها تختگاه آق‌قویونلوها به شرق (تبریز) منتقل شد، بلكه فرهنگ ایرانی بر شیوه حكومت و فرهنگ آنها تاثیرات بسزایی گذاشت. در دوره اوزون حسن ریاست دیوان (وزیر)، مستوفی الممالك، محرر و میرآخور سلطنتی توسط متصدیان ایرانی اداره می‌شد. تبریز در فاصله بین سلطنت جهانشاه قراقویونلو و سلطنت اوزون حسن و پسر او یعقوب آق‌قویونلو از مراكز عمده هنر كتاب‌آرایی و معماری بود. از ابنیه دوره اوزون حسن به غیر از مرمت مسجد جامع اصفهان، چیزی باقی نمانده. یكی از تاجران ونیزی كه حدود سال ۱۵۱۰م از تبریز دیدن كرده، باغ و قصر هشت بهشت و سایر ابنیه این شهر را توصیف نموده است. خمسه نظامی موجود در توپ‌ قاپی‌سرای و تاریخ‌ الرسل و الملوك طبری كه در سال ۸۷۴ق/۱۴۷۰م تحریر شده از آثار تذهیب شده این دوره می‌باشند. دربار حكام تركمان در تبریز در روزگاری كه نگارگری هرات به دلیل اوضاع آشفته سیاسی در قلمرو شرقی تیموریان رو به افول گذاشته بود از هنر كتاب آرایی حمایت شایانی به عمل آورد. فی المثل یعقوب بیك تا پایان عمر خود دوستدار فرهنگ ایران باقی‌ماند

قلمرو امپراتوری آق قویونلو بعد از قراقویونلو و قبل از صفویه

در زمان آق قویونلو و سپس بعد از آن در صفویه یعنی قبل از میدان نقش جهان این میدان بزرگ در تبریز احداث شده بوده اما زلزله هایی دهشتناك تمامی آنرا زیر خروارها خاك فرو برد البته حكومت پهلوی نیز در تخریب آثار باقی مانده آن نقش زیادی داشت بطوریكه در عصر حاضر بقایای آن را از دل خاك بیرون كشیده و در حال شروع بازسازی و مرمت است.
تبریز كل جهان هویت درخشان خود را بتدریج در حال بازیابی است و دوباره با تلاش مسئولان و مردم شهر یكه تاز عرصه های فرهنگی، اقتصادی، صنعتی ایران خواهد شد.

مجموعه حسن پادشاه در منطقه دوه چی قدیم و میدان صاحب آباد تبریز مشتمل بر بخش‌های مختلفی است كه در داخل میدان صاحب‌آباد بعنوان بزرگ‌ترین میدان حكومتی تاریخ ایران واقع شده است.
این مجموعه از مسجد جامع، مدرسه، بیمارستان، مقبره، غسالخانه و باغ تشكیل شده كه بیمارستان آن در طول زمان تخریب شده است.

بازسازی و مرمت محوطه مسجد حسن پادشاه و میدان صاحب آباد آغاز شده هر چند از سرعت خوبی برخوردار نیست و بنظر موانع بسیاری در این راه و تملك و یكپارچه سازی آن برای تحقق بزرگترین میدان تاریخی ایران و جهان وجود دارد ..!

محمد امینیان سرپرست هیأت حفارى باستان شناسى میدان صاحب‌الامر تبریز درخصوص ویژگى‌هاى منحصربفرد این مجموعه گفت: « اینكه این میدان در دوره آق قویونلوها ساخته شده و در اوایل صفویه نیز به عمارات و وسعت آن افزوده شده است در واقع پیش درآمد و خمیرمایه اصلى ساخت میدان نقش‌جهان اصفهان به شمار مى‌آید.»

محمد امینیان در گفتگو با CHN افزود:« ساخت این مجموعه از سال ??? هجرى قمرى ?? سال بعد از احداث مسجد كبود آغاز شده و این كاوش از آن جهت اهمیت دارد كه سلسله آق‌قویونلوها به دلیل نبود اثر و بناى خاصى گمشده ترین برهه تاریخى ایران است.»

 

به گفته وى؛ پس از انتقال پایتخت ایران از تبریز به قزوین توسط صفویان نمونه كوچكى از این مجموعه در این شهر ساخته شد اما با انتقال دایمى پایتخت این سلسله به اصفهان، میدان نقش‌جهان در آن شهر احداث شد.

 
نمای حكومتی بسمت ارك تبریز دوران صفوی


تصویری از میدان نقش جهان اصفهان دوران قاجار

درحالیكه وسعت میدان نقش‌جهان اصفهان در حدود 82 هزار متر مربع است، متراژ تخمین زده شده برای میدان حسن پادشاه تبریز حداقل دو برابر میدان نقش جهان یعنی بیش از 160 هزار متر مربع است.

امینیان در مقایسه میدان حسن پادشاه تبریز و نقش‌جهان اصفهان تصریح كرد:« میدان و مجموعه ساخته شده در تبریز چندین برابر بزرگتر از میدان نقش‌جهان اصفهان بوده به طورى كه طبق مستندات مكتوب سیاحان داخلى و خارجى، در مراسم مختلف دربار، بیش از ??هزار نفر از قشون شاهان آن زمان در آن به اجراى برنامه و رژه نظامى مى‌پرداختند.»

 از میدان بزرگ تبریز، هم اكنون محوطه‌اى كوچك با دو بناى تاریخى مسجد صاحب‌الامر و مدرسه اكبریه متعلق به دوران قاجار باقى مانده است.

 

نقشه میدان صاحب آباد تبریز

در سفرنامه های سیاحانی كه در دوره حكومت آق قریونلوها و صفویان از تبریز دیدن كرده اند، توصیفاتی عجیب از مجموعه عظیم شهری در شمال رودخانه مهران رود به میان آمده است كه عظمت و زیباییهای بیان شده به ظاهر بیشتر به افسانه پردازی و افسانه گویی شباهت دارد تا بیان واقعیت. تاكنون حوزه شناخت پژوهشگران از این مجموعه كه میدان صاحب آباد (میدان تبریز) خوانده می شد و در محدوده آن كاخها و بناهای دوره حكومت آق قویونلوها و صفویان قرار داشت، مختص به اطلاعات كتابخانه ای برگرفته از توضیحات سیاحان گذشته و كلیت فضایی میدان صاحب الامر بود كه در دوره قاجار بر روی بخشی از بقایای این میدان ساخته شده است. این مقاله نتیجه روندی است كه از پیش فرضها و اعتماد به نكات مشترك واقع در توضیحات سیاحان و بررسی میدانی و كتابخانه ای شیوه معماری منطقه و شیوه های معماری فرادست (از لحاظ زمانی و مكانی) در دامنه ای از حدود تاثیرگذاری - تاثیرپذیری مداوم است كه از معماری فلات داخلی ایران تا معماری تركستان و آناتولی را در بر می گیرد. نگارندگان به عنوان نمایندگان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان آذربایجان شرقی با لحاظ كردن نتایج تحقیقات كتابخانه ای و میدانی شان به عنوان مبنای پی گردیها و لایه برداریها و مرمت سبكی بقایای به دست آمده به نكاتی دست یافتند كه از نمونه آنها می توان به بازیابی بقایای ناشناخته ترین دوران معماری ایران بعد از اسلام ایران و حلقه مفقوده و پایه گذار نحوه شهرسازی و معماری وابسته به حكومت در دوره صفویان اشاره كرد.

حكم اوزون حسن آق قویونلو

محمدی با اشاره به قدمت این مجموعه یادآور شد: احداث مسجد جامع و مدرسه حسن پادشاه از دوره این حاكم آغاز شده و طی هفت سال در زمان حكومت آق‌قویونلوها و توسط سلطان یعقوب آق‌قویونلو، فرزندش ساخته شده است.

وی، مجموعه حسن پادشاه را یك عمارت نصیریه خواند و گفت: نصیریه عمارت ابواب‌البری با درهای نیكو است كه با توجه به بازسازی‌هایی كه در دوران قاجار روی آن صورت گرفته، در مرمت‌ها سعی شده دوران طلایی ساخت و معماری دوره آق‌قویونلو بنا حفظ و احیا شود.

مدیركل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان آذربایجان‌شرقی، مرمت مسجد جامع حسن پادشاه را از محل اعتبارات 30 میلیارد ریالی مساجد آذربایجان‌شرقی در سال 90 عنوان و اظهار كرد: امسال مرمت‌های مدرسه حسن پادشاه به اتمام رسیده و ادامه مرمت تزئینات وابسته به معماری مسجد جامع انجام خواهد شد.

محمدی،مرمت مقبره، غسالخانه پادشاهان آق‌قویونلو و سردر ورودی مجموعه كه ارتباط آن را با میدان صاحب‌آباد برقرار می‌كند، از دیگر عملیات مرمتی و بازسازی مجموعه حسن پادشاه در سال‌جاری عنوان كرد.

وی با بیان اینكه هیچ مدرسه‌ای به جز مدرسه حسن پادشاه، از زمان قبل از دوره قاجار و پس از زلزله و جنگ در استان باقی نمانده است، گفت: شاخص‌ترین بخش این مجموعه مسجد جامع و گنبد آن است كه فضایی در حدود هزار متر مربع از صحن را می‌پوشاند.

محمدی، مسجد حسن پادشاه را مجموعه‌ای مجلل و كم‌نظیر توصیف كرد و افزود: سلطان یعقوب برای ساخت این مجموعه از تمام هنرمندان و استادكاران سرزمین‌های اسلامی استفاده كرده كه شاخص‌ترین بخش تزئینات این مسجد كاشی‌كاری معرق آن است كه در كنارش تزئینات سنگ نیز به كار رفته است. 

موقعیت میدان صاحب آباد تبریز

مسجد صاحب الامر در جانب شرقی میدان صاحب آباد قرار دارد. بنا به قول شایع مردم تبریز، آنجا نظر كرده امام زمان است و از این جهت آن را مقام صاحب الامر خوانده‌اند. ثقه‌الاسلام شهید می‌نویسد: این بقعه در سمت شرقی صحن مدرسه‌ای قرار دارد بنام مدرسه اكبریه كه آن را مرحوم میرزا علی اكبر خان مترجم، قونسولگری دولت روس متوفی در سال ۱۲۸۰ هـ. ق احداث كرد و موقوفاتی به آن معین نمود.

میدان صاحب آباد، یا صاحیب آواد میدانی، كه در امتداد خیابان دارایی فعلی تبریز قرار دارد، الگوی و طرح اصلی میدان نخجوان (نقش جهان) اصفهان است.الگو:سفرنامه شاردن

بقایای باقیمانده از این مجموعه كه امروزه به نام مجموعه صاحب الامر معروف است از مجموعه‌های تاریخی و ارزشمند ایران می‌باشد. طبق بررسی‌های انجام شده این مجموعه مدت چهار قرن مركز حكومت ایران و مقر فرماندهی پادشاهانی چون جهانشاه، اوزون حسن، شاه اسماعیل و شاه طهماسب بوده است؛ اما امروز تنها نام و یاد این مجموعه نفیس باقیمانده و تغییرات بوجود آمده در طول تاریخ باعث كاستن از شكوه و عظمت آن شده است.

تاریخچه

شروع ساخت این مجموعه به دوره اباقاخان در زمان صدرات شیخ محمد جوینی وزیر كبیر وی بر می‌گردد. و با ساخته شدن این مجموعه روند گسترش شهر تبریز به سمت شمال رودخانه مهران چایی كشیده شده می‌شود.

اجزا این مجموعه

میدان حسن پادشاه - مجموعه جعفر پاشا - دارالمساكین - باغ نصریه - عمارت هشت بهشت - كلیسای سنت هلنا - مسجد شاه طهماسب (مسجد صاحب الامر كنونی) تبریز.

شاردن در سفرنامه‌اش میدان صاحب آباد را توصیف كرده و این میدان را بزرگتر از میدان اصفهان می‌دانسته‌است. در این سفرنامه به رقص گرگ یا همان گرگ بازی اشاره نیز شده‌است.

این كاخ در وسط باغی با مصطبه‌ای قرار دارد و در هر گوشه این مصطبه، فواره‌هایی به شكل اژدها از مفرغ گذارده‌اند. این فواره‌ها را بقدری با مهارت و هنرمندی ساخته‌اند كه گویی اژدهاها جان دارند. در داخل این كاخ بر طاق تالار بزرگ، صحنه‌هایی از نبردهای متعدد اوزون حسن و همچنین شرفیابی نمایندگان باب عالی را به حضور اوزون حسن با طلا، نقره، و رنگ آبی تصویر كرده‌اند. از آن گذشته مجالسی نیز از شكار اوزون حسن كه سوار بر اسب، نمایانده شده‌است با سگها و بازها و از آن گذشته، اتفاقات دیگر را رسم كرده‌اند و... خود باغ دارای سه در ورودی است، رو به شمال، جنوب و مشرق»

به مسجد اوزون حسن كه ذكرش رفت مدرسه‌های عالی برای طلاب علوم ضمیمه بود كه اوزون حسن را در صحن باغ آن دفن كرده‌اند. این بنا كه نیز از آثار اوست، مدرسه نصریه نامیده می‌شد و در نزدیكی این مدرسه باز مسجد مقصودیه واقع است كه در دوره مقصود، فرزند دسینیا ساخته شده‌است. در میدان صاحب آباد كه تا كنون بصورت مكرر ذكر آن به میان رفت بجز یك قصر كوچكتر كه پادشاهان آق قویونلو از ایوان آن مسابقات و بازی‌ها را تماشا می‌كردند و یا سفرای خارجی را در آنجا به حضور می‌پذیرفتند، یك بیمارستان بزرگ هم وجود داشت كه فقط یك دیوار حد فاصل آن و مسجد اوزون حسن بود. در دوران اوزون حسن و یعقوب به شهادت بازرگانان ونیزی، بیش از هزار تن مستمند و بیمار در این بیمارستان كه اتاق‌های وسیعش با قالی مفروش بود، زندگی می‌كردند. در سفره‌خانه مجاور كه به فقرا اختصاص داشت، به خرج دربار به تهیدستان غذا داده می‌شد.

یاد آور میشوم بنای اولیه ائل گؤلی (شاه گلی) تبریز در زمان آق قویونلوها بوده است

تاریخ احداث كاخ هشت بهشت
هشت¬بهشت كه یكی از كاخهای زیبا و معروف دوره آق‌قویونلو بود، در سال 888 هجری قمری، به دستور سلطان یعقوب پسر امیرحسن بیك مشهور به اوزون حسن، در تبریز بنا شد. البته در مورد بانی احداث این كاخ روایتهای متفاوتی وجود دارد؛ چنانچه برخی این كاغ را به اوزون حسن و برخی دیگر به پسرش یعقوب نسبت می دهند. به هر ترتیب اولین كاخ هشت بهشت، در تبریز و در قرن نهم هجری بنا شده است.

موقعیت كاخ هشت بهشت
در خصوص موقعیت این كاخ، در اسناد و نوشته¬های برجای مانده، مطالب مختلف و گاه ضد و نقیضی دیده میشود. در ادامه برخی از مهمترین اسناد كه در آنها موقعیت این كاخ ذكر شده است، اشاره میشود.
صاحب تاریخ عالم‌آرای امینی در شرح رویدادهای سال 888 هجری قمری چنین نوشته است:
"غره محرم این سال فرخنده مال نزول موكب مسرت انگیز در دارالسلطنه تبریز بود، جهان از فتنه آرمیده و ایام حوادث به آخر انجامیده و در این سال عمارت قصر هشت بهشت كه در باغ صاحب آباد بنیاد افكنده بودند، مكمل گشته بود و آن عمارتی است در وسط آن باغ همچو اورنگ فیروزه برافراخته و رفعت شرفاتش سنگ حرمان به جانب خورنق و هرمان انداخته و صنع بنایش بر صورت مثمن و محاذی هر ضلع از خارج صفه و طاقی دلفریب، همچو ابروی محبوبان نظرگاه مردم صاحب كمال و مزین سطح مینو همچو صورت هلال."
دونالد ویلبر نیز در كتاب باغهای ایران و كوشكهای آن، ضمن یكی دانستن باغ شمال تبریز با باغ هشت بهشت، می¬نویسد:
"وقتی سلاطین آق‌قویونلو در قرن پانزدهم این شهر را پایتخت خود ساختند آن را با باغ زیبایی به نام هشت¬بهشت زینت دادند. ... در قرون بعد نام عشرت‌آباد را به این محل اطلاق كردند ولی قبل از پایان قرن نوزدهم نام آن به باغ شمال تبدیل یافت. این باغ دقیقا در سمت جنوب و حومه شهر واقع گردیده بود... ."
نادرمیرزا هم در كتاب تاریخ و جغرافی دارالسلطنه در وصف باغ شمال چنین نوشته است:
"این جای نامدار به جنوب شهر تبریز است. نخست نامی كه از این جا دیده‌ام آن است كه باغ عشرت¬ باد شمال و هشت¬بهشت تبریز را سلطان یعقوب‌بن‌حسن پادشاه بنا نهاد ... ."
در كتاب آثار باستانی آذربایجان تالیف عبدالعلی كارنگ، نیز به نقل از تاجر ونیزی كه در زمان شاه اسماعیل در تبریز بود، آمده است:
"این كاخ در میان باغ بزرگ و دلگشایی احداث شده است كه در نزدیكی شهر، در سمت شمال رودخانه قرار دارد. در همان محوطه مسجد و بیمارستان با شكوه و مجهزی پی افكنده‌اند."
با توجه به تفاوتهایی كه در این اسناد در مورد موقعیت این كاخ وجود دارد، نمیتوان نتیجه‌گیری قطعی‌ای در مورد موقعیت این كاخ و اینكه آیا باغ شمال و باغ هشت‌بهشت هر دو اشاره به یك مكان واحد دارند یا نه؟ انجام داد. اما به هر روی با فرض اینكه هر كدام از این باغها، باغی جداگانه در تبریز بوده باشند (كه احتمال بیشتر هم چنین است) و كاخ هشت بهشت در شمال رودخانه واقع بوده است، با توجه به قرارگرفتن یك میدان بزرگ، یك مسجد، یك بیمارستان و حرمسرای شاهی در كنار این كاخ میتوان موقعیت این كاخ را در باغ صاحب‌آباد در حوالی میدان صاحب‌آباد فعلی تبریز دانست.

معماری كاخ هشت بهشت
این كاخ بر مبنای توصیفهایی كه از آن شده است، عمارتی هشت ضلعی و دارای طرحی موسوم به هشت بهشت بود. تاجر ونیزی‌ای كه از هشت‌بهشت دیدن كرده، در توصیف این باغ و كاخ نوشته است:
"اكنون كه از شرح و وصف و مطالب گوناگون درباره این شهر فارغ شده‌ام، می¬پندارم كه نباید از ذكر كاخ زیبایی كه سلطان حسن‌بیك بزرگ ساخته بود، غفلت كنم. هرچند پادشاهان سلف او كاخ¬های بزرگ و زیبای بسیاری در این شهر ساخته‌اند، اما هیچ‌یك قابل قیاس با كاخ حسن‌بیك نیست و این قصر به مراتب از همه آنها بهتر است. این كاخ چنان باشكوه است كه تاكنون در ایران همانندی نداشته است. كاخ را در مركز باغی بزرگ و زیبا، بر روی صفه‌ای به ارتفاع یك یارد و نیم و پهنای پنج یارد ساخته‌اند. این كاخ را به زبان فارسی هشت‌بهشت خوانند كه در زبان ما به معنی هشت بخش است، زیرا به هشت بخش مختلف تقسیم ¬شده است. بلندی آن سی قدم و محیطش در حدود هفتاد تا هشتاد یارد است و هر بخش به چهار غرفه بیرونی و چهار غرفه درونی تقسیم شده و بقیه كاخ در زیر گنبد مدور فیروزه¬فام باشكوهی قرار گرفته است. كل كاخ در زیر یك سقف ساخته شده است. بنایی یك طبقه است و فقط یك ردیف پلكان تا صفه كشیده شده كه از آن طریق شخص بالا میرود و خودش را به غرفه‌های مختلف میرساند.
كاخ در طبقه همسطح زمین، چهار ورودی سراسر میناكاری و زراندود شده دارد و چنان زیبا است كه بیان انسان از وصف آن عاجز میماند. جلوی هر یك از ورودیهای كاخ، راهی را با سنگ مرمر سنگفرش كرده‌اند كه به صفه منتهی می¬شود و در مركز صفه، جوی آبی با مهارت در دل سنگ¬های مرمر تراشیده‌اند. پهنای این جوی كوچك، چهار انگشت و ژرفایش نیز چهار انگشت است كه به شكل تاك یا مار كنده شده است. بدین معنی كه در یك نقطه می‌جوشد و در جوی روان می‌شود و پس از عبور از مسیر مارپیچ و مدور به همان جای اول برمیگردد و به مجرای دیگر می‌افتد. سه یارد بالاتر از صفه را با سنگ مرمر ساخته‌اند و قسمتهای پایین آن را با گچبری و به رنگهای گوناگون درآورده¬اند و این منظره از دور مانند آیینه نمایان است."

تزیینات نقاشی كاخ هشت بهشت
"سقف تالار بزرگ با لاجورد و آب‌طلا به صورت بسیار زیبایی آراسته شده است و نقوش را چنان زیبا كشیده‌اند كه چون تصاویر آدمیان زنده می‌نمایند. بر روی سقف تصاویری از جنگهای ایران با بیگانگان كه سال¬ها پیش از این روی داده است، نقش شده است. همچنین بر روی این نقشها، تصویر گروهی از سفیران دربار عثمانی در پیشگاه سلطان حسن‌بیك در تبریز همراه با متن تقاضاها و جوابهایی كه اوزون حسن به ایشان داده بود، را میتوان دید و همه این مطالب را به خط و زبان فارسی نوشته‌اند. تصویر مجالس شكار حسن‌بیك را نیز در حالی كه بسیاری از امیران درگاه ملتزم ركابش هستند و همه بر اسب سوارند با تازی و شاهین میتوان دید. همچنین بسیاری از جانوران مانند فیل و كرگدن را كه همه حكایت از ماجراهایی میكند كه بر وی گذشته است.
بر كف تالار فرش باشكوهی گسترده‌اند كه ظاهرا از ابریشم است و به سبك ایرانی دارای طرحهای زیباست. این فرش گرد و درست به اندازه كف تالار است. اتاقهای دیگر نیز مفروش است. این تالار نور ندارد و فقط از اتاقها روشنایی میگیرد. با این همه تالار مركزی دارای مدخلهایی است كه درهای آنها به اتاقها و كفشكنها باز می¬شود و این اتاق¬ها و كفش¬كن¬ها دارای پنجره¬های بسیاری است كه از آنها نور به داخل می¬تابد. هر كفشكن فقط یك پنجره دارد اما همین یك پنجره به اندازه بدنه اتاق و به صورتی زیبا نصب شده است.
آنچه هنرمندان چیره‌دست بر دیوارها و سقف تالارهای كاخ هشت بهشت نقاشی كرده بودند، در واقع نموداری از اشتیاق سر سلسله دودمان بایندری به شكار و بزم بود. به گفته باربارو در دوران صلح هنگامی كه امیر حسن‌بیك در پایتخت خویش، شهر تبریز یا اصفهان اقامت داشت برای سرگرمی او و ملازمانش مرتبا بساط سور و سرگرمی گسترده میشد."
برمبنای آنچه در اسناد و مدارك آمده است:
كاخ هشت بهشت تبریز در اوایل عهد صفویه نیز قصری شاهانه بود. در دوران شاه اسماعیل اول صفوی كه تبریز پایتخت بود در ذكر احوال آن شهریار به دفعات به نام عمارت و باغ هشت‌بهشت برمی‌خوریم كه مراسم شاهانه در آنجا برگزار میشده است.
اكنون از این كاخ همانند دیگر كاخهای همزمان آن چیزی جز نام به‌جای نمانده است. در خصوص زمان و علل ویرانی یا تخریب این عمارت نیز مطلبی ذكر نشده است.

شاهكار معماری ایرانی اسلامی و الگوی مساجد بعد از خود 

از عناصر اصلی  میدان صاحب آباد تبریز

الگوی طرح ها و نقوش  مسجد گؤی(كبود) تبریز و مساجد تاریخی اصفهان(شیخ لطف الله،شاه،جامع)

اوزون حسن كبیر خاقان آق قویونلو ها بانی مسجد حسن پادشاه تبریز

وبلاگ تبریز مدرن:

بازسازی مسجد تاریخی حسن پادشاه تبریز (اوزون حسن) كه قدمت آن به حدود سال 870 هجری قمری باز می گردد، می تواند به عنوان یكی از شاهكارهای تمدن جهان اسلامی به محل بازدید گردشگران ایرانی و خارجی تبدیل شود . به گزارش شهریار ، از اسناد تاریخی و آثار جهانگردان خارجی مشخص می شود كه این مسجد یكی از شاهكارهای معماری جهان اسلام بوده و گنبدهای كاشی كاری شده آن با ظرافت خاص هنری و معماری و الهام از مكتب معماری عثمانی – آذری از بناهای باشكوه سده های گذشته ایران محسوب می شده است .

گنبدهای زیبای این مسجد از چهارسو دارای منافذی است كه با سنگ های مرمرین مزین و چهار دیوارهای بلند آن با اسلیمی ها ، ترنج ها ،گلها و بوته های متنوع و كتیبه های متعدد ، حجاری و زینت داده شده است . اسناد تاریخی همچنین نشان می دهد مراسم باشكوه عزاداری و دیوانی كهن شهر تبریز قرن ها در این مسجد برگزار می شد. ساخت مجموعه نصریه در اواخر قرن هشتم هجری قمری در میدان صاحب آباد تبریز آغاز شد كه علاوه بر احداث مسجدی زیبا و باشكوه، بیمارستانی مجهز در كنار آن تاسیس شد. اوزون حسن، پادشاه سلسله آق قویونلوها كه تبریز را پایتخت خویش قرار داده بود، بنای این مسجد را با سنگ و سرب نهاد و به طرز سلاطین عثمانی آن را به انواع شاهكارهای هنری و معماری و كتیبه های گران قیمت مزین ساخت . مستندات تاریخی نشان می دهد كه رونق این مسجد تا قرن دهم هجری ادامه داشت و با شكل گیری حكومت صفویه و انتخاب مجدد تبریز به عنوان پایتخت اولیه آنها، مساجدی در اطراف آن احداث شد. زلزله سال 1194 هجری قمری بخشهایی از این مجموعه، بازار و مسجد را تخریب كرد و علاوه بر آن واقع شدن این مجموعه تاریخی و مذهبی در كنار مهرانرود كه از مركز شهر تبریز می گذشت، به علت طغیان رودخانه و سیلاب های آن آسیب هایی را به این مجموعه وارد ساخت.

آثار كشف شده از مخروبه های تبریز از میدان صاحب آباد

در دوره قاجار دوباره این مسجد بر روی بقایای اصلی ساخته شد و در معماری دوره قاجاریه از آن عظمتی كه اسناد تاریخی و سیاحان از كاشی كاریها، حجاریها ، گنبدهای عظیم ، صفه سازی مرتفع و ستون های بی نظیر محراب مسجد اوزون حسن ذكر كرده بودند، چیزی دیده نمی شد . امینیان كارشناس ارشد میراث فرهنگی آذربایجان شرقی می گوید : تاكنون حوزه شناخت پژوهشگران از میدان صاحب آباد و مجموعه اوزون حسن تبریز مختص به اطلاعات كتابخانه ای بوده و این نبود شناخت دغدغه بزرگی است كه گریبانگیر استادان و دانشجویان دانشكده های معماری ایران شده است .

ستاد معماری دانشگاه هنر اسلامی تبریز نیز می گوید: با توجه به قدمت، عظمت و شكوه تاریخی مجموعه اوزون حسن تاكنون مطالعات میدانی و پایان نامه ای زیادی را دانشجویان معماری این دانشگاه انجام داده اند و همه نتایج پژوهش ها نشان می دهد كه معماری مسجد اوزون حسن كم نظیر بوده است . استاد خیری می افزاید: كاشی كاری های معرق شامل نقوش، اسلیمی، خطایی و خط بنایی دارای رنگ های لاجوردی ، فیروزه ای ، سفید ، طلایی و سیاه بوده است و آجرهای لعاب دار و كاشی های به رنگ آبی – فیروزه ای و قهوه ای و سفید تنوع معماری بكار رفته در این مسجد را به شاهكاری كم نظیری تبدیل كرده است. حجت الاسلام قاسمی ، امام جماعت فعلی این مسجد تاریخی نیز می گوید : بقایای مسجد تاریخی اوزون حسن در سالهای اخیر فرو ریخته و اصناف و كسبه محل مسجدی كوچك را در جوار این اثر تاریخی احداث كرده اند و اكنون سازمان میراث فرهنگی كشور ، نقشه جامع بازسازی این مسجد تاریخی را آماده كرده ولی به علت اختصاص نیافتن اعتبارات لازم به حال خود رها شده است .

مسجد صاحب الامر از عناصر اصلی این میدان 

وی می افزاید: در جوار این مسجد مدرسه علوم دینی نیز وجود داشت كه تا این اواخر به تربیت طلاب می پرداخت كه آیات عظام شیخ جواد تبریزی و مرعشی نجفی وآیت الله دوزدوزانی و گرگری از شاگردان این مدرسه بودند . وی می افزاید: اخیرا شهردار تبریز ضمن بازدید از این مجموعه قول مساعد برای تكمیل نهایی آن داده است . عابدینی از اعضای هیئت امنای این مسجد نیز می گوید : میراث فرهنگی دست به كاوش های زیادی در محوطه و اطراف این مسجد زده و بخش هایی را نیز مرمت ، بازسازی و محافظت كرده است ولی اعتبار و وقت زیادی می خواهد تا شاهد بازسازی كامل آن باشیم . رئیس هیئت امنای این مسجد می گوید: تاكنون جلسات زیادی در اداره كل میراث فرهنگی آذربایجان شرقی برای بازسازی كامل مسجد اوزون حسن برگزار شده است ولی به علت حجم زیاد كار، بازسازی معماری سابق آن و نبود بودجه لازم شاهد عقب افتادن روند بازسازی بوده ایم . اسكوئیان آذر می افزاید: چند سال پیش بخش هایی از محوطه تاریخی مسجد اوزون حسن به مجموعه تجاری نصریه تبدیل شد و حدود 100 حجره و مغازه احداث شد ولی متاسفانه از اختصاص بخشی از عایدات به بازسازی این مسجد تاكنون خبری نشده است . وی اضافه می كند: ما در هیئت امنای این مجموعه به این نتیجه رسیده ایم كه بازسازی مجدد آن بدون همكاری های استانداری آذربایجان شرقی ، شهرداری تبریز ، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ، سازمان اوقاف و امور خیریه استان و همچنین شورای حوزه های كشور مسیر نیست و امیدواریم در آینده ای نزدیك شاهد بازسازی كامل این مجموعه باشیم كه یكی از شاخص های معماری جهان اسلام است .